Wstajemy rano i patrzymy przez okno. Pada czy jest słonecznie? Jest zimno czy też ciepło? A może zapowiadają na dzisiaj huragan? Będzie smog? To są pytania o pogodę. Pogoda to stan atmosfery w danej chwili. Może się zmieniać z godziny na godzinę.
Czego się dowiemy o klimacie nieznanego miejsca, jeśli znajdziemy się w nim i zobaczymy, jaka jest pogoda? Cóż... Niewiele. Byś może to akurat jest bardzo ciepły dzień? A może ekstremalnie zimny. Widzimy huragan? Być może to jedyny, jaki się tu zdarzył.
Opisując pogodę, jak na przykład w prognozie pogody, zazwyczaj określamy temperaturę, ilość i rodzaj opadów, prędkość wiatru, zachmurzenie i zjawiska atmosferyczne, np. burze lub gradobicia.
Klimat to także oczekiwane sekwencje pogodowe. W Polsce są to obecnie wiosna, lato, jesień, zima (w związku ze zmianami klimatycznymi przewiduje się w przeciągu 20-30 lat przejście do sekwencji dwóch pór roku – chłodnej deszczowej i ciepłej suchej). W rejonach podzwrotnikowych z kolei będzie to podział na porę deszczową i porę suchą.
Decyzję, czy następnego dnia zbierać zboże, rolnik podejmuje patrząc na prognozę pogody, ale z kolei decyzja, jakie rośliny sadzić – maniok, ryż czy żyto, zależy od klimatu miejsca.
Przykładowe ilustracje, obrazujące temperatury i opady, charakterystyczne dla różnych klimatów są zaprezentowane na rysunku obok.
http://wiking.edu.pl/
Widać np., że klimat lądowy charakteryzuje się dużymi wahaniami temperatury między porami roku – zimą temperatury są niskie, a latem wysokie. Z kolei klimat morski, ze względu na bezwładność termiczną zbiorników wodnych, odznacza się dużo mniejszymi wahaniami temperatury.
Od czego zależy klimat miejsca? Główne czynniki kształtujące klimat to:
- szerokość geograficzna – główny czynnik określający strefy klimatyczne
- odległość od oceanów i mórz
- rzeźba terenu, szczególnie wysokość terenu i wpływ łańcuchów górskich
- prądy morskie
- pokrycie terenu
- antropologiczne
Więcej o klimacie: http://wiking.edu.pl/
W odróżnieniu od pogody, klimat nie zmienia się z dnia nadzień. Z samej definicji klimatu, uśrednienia pogody po dziesiątkach lat, jego zmiany, nawet jeśli miałyby zachodzić, będą powolne.
Zmiany klimatu w historii mogły być bardzo znaczące. Kilkadziesiąt tysięcy lat temu, w czasach ostatniej epoki lodowcowej, tereny Polski pokrywał gruby na setki metrów lądolód. Zmiany klimatu, choć znaczące, były jednak dość powolne (pomijając sporadyczne, katastroficzne zdarzenia, jak upadek asteroidu czy gwałtowne zmiany w cyrkulacji prądów oceanicznych),.
Ostatnio jednak, w związku z globalnym ociepleniem, zmiany klimatu bardzo przyspieszyły. Prognozowanie pogody w oparciu o statystyki z ostatnich kilkudziesięciu lat stało się zawodne. Strefy klimatyczne w Europie w przeciągu ostatnich kilkunastu lat wyraźnie się przesunęły. Aktualnie w Polsce panuje klimat, jaki kilkanaście lat temu był charakterystyczny dla leżących setki kilometrów na południe Węgier. Dolny Śląsk ma obecnie klimat taki, jaki jeszcze niedawno panował w północno-wschodnich Węgrzech, w rejonie znanym z produkcji Tokaju... A w leżącej na Syberii Jakucji lub w Arktyce temperatury podskoczyły nawet o 10 stopni!
